Onlangs zijn in de Canadese provincie Quebec de conservatieven bij de verkiezingen voor het provinciaal parlement verpletterd. Het bewind zal worden uitgeoefend door een ruime liberale meerderheid. Het zal onmiddellijk duidelijk worden waarom dit voor ons interessant is: Canada is een federale staat waarin de provincies over uitgebreide bevoegdheden beschikken en de inzet van de strijd in Quebec was de nationalisatie van de elektriciteitsnijverheid. De liberalen hebben eindelijk een definitief overwicht gekregen ten koste van de conservatieven, omdat zij deze naturalisatie hebben bepleit. Het is wel degelijk om deze reden dat zij de volstrekte meerderheid veroverden en voor Noord-Amerika is dit een unicum.

Deze merkwaardige stap vooruit kon worden gedaan omdat Quebec met zijn aartsreactionaire regering steeds verder achterop was geraakt en de industrie grotendeels in Amerikaanse en Engelse handen was. De liberale oppositie zag haar kans en heeft niet geaarzeld.

Men moet wel onverbeterlijk zijn om niet te begrijpen dat hieruit iets te leren valt voor ons, maar laat ons ten overvloede herinneren aan een andere merkwaardigheid: kort voor Quebec heeft de katholieke regering van Italië besloten de elektriciteitsnijverheid te nationaliseren, en al gaat de rechtervleugel geweldig te keer, het is een feit dat deze burgerlijke regering sedert dit moment staat dan in lange jaren het geval is geweest. Als men dit nu vergelijkt met de aftakeling van de socialistische posities in diverse West-Europese landen (SFIO in Frankrijk, enz.) dan verdient dit toch wel de meeste aandacht. De West-Duitse SPD heeft maar één hoop: dat Adenauer of zijn opvolger zo vriendelijk zal zijn haar in de regering te willen opnemen - doch katholieken en liberalen weigeren, want de SPD is geen gevaar als oppositie: zij verdedigt geen enkele eis van structuurhervormingen, van alternatieve koers. In Engeland regeren de conservatieven zonder onderbreking sedert ruim elf jaar en ze zijn nooit zo onpopulair geweest - maar Labour profiteert hier weinig of niet van, want handelt nagenoeg zoals de SPD leiding. In Nederland staat het er ongeveer net zo voor.

Overal blijkt dat een rechtse koers van socialisten in de oppositie geen winst oplevert, integendeel. Maar nu blijkt bovendien uit Canada en Italië, dat structuurhervormingen weldegelijk bijzonder populair zijn, zozeer zelfs dat burgerlijke partijen winst zonder voorgaande boeken als ze nationaliseren.

Moeten we er nog aan herinneren dat de BSP een nog veel indrukwekkender programma van structuurhervormingen heeft? Dat ons land het voordelige beeld biedt van een bevolking die voor 70 % uit loon- en weddentrekkers bestaat? Maar dat de leiding van de partij nog de allereerste stap moet doen om de werkers in te lichten over, laat staan te mobiliseren voor de structuurhervormingen.

Dit is echter niet alles. De nationalisatie in Quebec zal mogelijk worden ondanks het bestaan van een conservatieve bondsregering: men hoeft daar niet aan te twijfelen, want in de provincie Ontario is de elektriciteit reeds lang genationaliseerd. Wat Quebec betreft, hebben de liberalen reeds duidelijk gezegd dat zij het eventueel niet bij de energie zullen laten, de kredietsector komt vermoedelijk ook aan de beurt. Welnu, men hoort bij ons zo dikwijls beweren dat het federalisme niet deugt als middel om het doorvoeren van structuurhervormingen te vergemakkelijken. Deze bewijzen is nimmer op bewijzen gebaseerd, doch veeleer op vreesachtige vermoedens. Mag men nu niet hopen dat deze vrees uit de weg is geruimd door het voorbeeld van Canada? Is het niet duidelijk, dat wat liberalen in een Canadese provincie doen, niet buiten het bereik ligt van Wallonië, waar de socialisten zich eenparig hebben uitgesproken voor federalisme met een nauwkeurig programma voor structuurhervormingen?

Als wij onze Waalse kameraden daarin steunen zal zulks ons trouwens in Vlaanderen zeer belangrijke diensten bewijzen bij het openen van socialistische perspectieven, die nu eenvoudig niet aan de orde komen. Slechts één voorbeeld nog om dit te illustreren. Ook Zwitserland is een bondsstaat en alhoewel zeer overwegend burgerlijk zijn de verschillen naargelang de kantons belangrijk. Dit federalisme heeft de kantons van de spits toegelaten de achterblijvende mee te trekken zoals het tijdschrift ‘Socialisme’ van maar jl. terecht opmerkte ‘en daardoor voordelen gebracht aan bevolkingen door de weldaden van sociale wetten, waar zij anders achter zouden gebleven zijn’.