Hij is groot van gestalte. Enigszins gezet. Zware kin, geprononceerde neus, goudomrande bril, borstelige wenkbrauwen, bruin gelaat. Kleedt zich met zorg en spreekt meerdere talen.

Naam : Ernest Mandel. Geboren te Frankfurt, 1921. Belg. De man is gevaarlijk en steeds gewapend met de marxistische methode. Is in het bezit van scherpe verstandelijke vermogens. Mag met tussenpozen sommige landsgrenzen niet overschrijden. Verschuilt zich achter een reeks economische werken en een berg artikels over de arbeidersstrijd en het socialisme. Maar opgelet! Achter deze publieke gevel verschuilt zich een verslaafde. Gaat zich te buiten aan het overmatig consumeren van misdaadromans. Heeft zich zelfs over zijn eigen verslaving gebogen om ze marxistisch te analyseren. Het resultaat van die analyse is na de Engelse, Turkse en Spaanse uitgave nu op de Franse boekenmarkt verschenen. Het wachten is nu op de Nederlandse uitgave. Vrij vertaald heet het product “Genotvolle moord, een sociale geschiedenis van het misdaadverhaal”. [1]

“Laat ik meteen bekennen dat ik graag politieromans lees, zo begint Mandel zijn boek. “In wezen gaat het om de een tijdverdrijf, om een vlucht uit de werkelijkheid. Bij het lezen ervan denk je aan niets anders en als je het uit hebt dan denk je er niet meer aan.”

Deze keer houdt Mandel zich ver weg van stakingen, de revolutie of de democratisch geplande economie in zelfbeheer Hij is “don Ernesto”geworden, een peetvader van de studie van de “pulp-literatuur” . Geen dorre economische taal meer. In een sprankelende woordenschat, en kennelijk verrijkt door zijn verslaving, onderhoudt hij ons over de diverse personages en hun wederwaardigheden die de misdaadroman bevolken. Een wereld van romantische helden, sadistische politiemannen, oude vrijsters, corrupte rechters, cynische onderzoekers, “femmes fatales”, gangsters, erfenisjagers, lustmoordenaars, beursspeculanten, meester - spionnen en de andere amateurs en professionals van de misdaad en haar bestrijding.

De moderne maatschappij heeft een literair genre in de wereld geschopt waarin wij willens nillens plezier beleven aan de wreedheid en de lage driften van de mens. Dat is natuurlijk niet het voorrecht van de misdaadroman, maar het is hierin dat tot voor kort dit alles op de meest uitgesproken wijze tot uiting kwam. Voor Mandel is de misdaadroman een spiegel van de burgerlijke samenleving en van haar “waarden”.

Behoefte

Deze literatuur dekt een behoefte. Is de maatschappij misdadig? Ongetwijfeld. Marx zei dat zij tot stand kwam in het bloed van haar aanschijn. Neem vandaag België : de laatste ontwikkelingen in de zaak van de “Bende van Nijvel” wijzen op een verstrengeling waarin gangsters, militanten van uiterst-rechts, politiediensten, ja zelfs de magistratuur en misschien hoge politieke leiders niet meer uit elkaar te houden zijn. En toch zijn de meeste mensen steeds meer onderworpen aan een eentonig, eenvormig, gestandaardiseerd leven. Tegelijkertijd groeit de stress. Vandaar het succes van het genre voor wie de gewoonte heeft te lezen. Hij of zij kan griezelen zonder gevaar te lopen.

Historische periodes 

Mandel verdeelt het genre in 4 historische periodes die elk overeenkomen met periodes van het kapitalisme. De periode van de "goede bandiet”, die waarin de burgerij omhoog komt. Vervolgens de periode van de klassieke misdaadroman. De held is de verdediger van de burgerlijke waarden en eigendommen. De burgerij is een zegevierende klasse. In de “Vallei van de Angst” van Sherlock Holmes' vader Conan Doyle worden de ontluikende Amerikaanse vakbonden afgeschilderd als geheime, misdadige genootschappen. De derde periode is die van de Amerikaanse “zwarte roman”. De maatschappelijke visie is pessimistisch, negatief, cynisch. De held is geen revolutionair. Hij vecht als een hardgekookte Don Quichote tegen corrupte politici en de maffia. Tenslotte onze eigen tijd. De tradities van de zwarte roman zijn verrijkt. Er is meer politiek bewustzijn. De politie moordt om de maatschappij in stand te houden. De zwart-wit indeling van de wereld is niet meer mogelijk. De maatschappij is in haar geheel misdadig. In Puzo's "De Peetvader" lezen we “... als de maatschappij steeds crimineler wordt, moet de goed aangepaste burger(citizen) per definitie ook steeds crimineler worden. Laten we de laatste stap zetten”. De maatschappij neemt absurde, verstandsloze allures aan. Dit wordt gesymboliseerd in Umberto Eco's “De Naam van de Roos” de monnikmoordenaar vergiftigt een verboden boek zodat het zoeken naar de waarheid letterlijk tot de dood leidt.

Plezier en kennis

De filosoof Hegel schreef dat wanneer er een nieuwe behoefte ontstaat, we de innerlijke noodzaak van het ontstaan van die behoefte in hun betrekking met de andere gebieden van het menselijke leven moeten onderzoeken. Pas dat is wetenschap en dat is wat Mandel geprobeerd heeft.

Ik moet “Genotvolle moorden”  sterk aanbevelen : aan diegene die meer wil weten van de bovenbouw van onze maatschappij en aan de misdaadromanfanaat. Niet om op te houden met het lezen van die literatuur, maar in tegendeel om zijn verslaving te verrijken met meer inzicht, met meer leesplezier. Het plezier stijgt met de kennis van het onderwerp van het plezier.

[1] Bij het scannen ontdekten we inderdaad deze titel. Dit artikel werd gepubliceerd voor het verschijnen van de Nederlandse vertaling dat de titel “Uitgelezen moorden” meekreeg.