Het einde van de nazi-bezetting werd met zo'n enthousiasme gevierd dat wie zo'n momenten niet beleefd heeft ze zich amper kan voorstellen. Nochtans trad de realiteit van een rampzalige toestand al snel terug op de voorgrond. We hadden een gebrek aan alles. Kleding, schoeisel, alles ontbrak. Zonder het te hebben over de voeding die slechts moeizaam beter werd. Voor velen bleef de armoede domineren. 

Na enkele maanden geduld begonnen de gemoederen zich te roeren. De arbeiders kregen schoon genoeg van alle verder durende beperkingen. Ze wilden dat hun koopkracht in overeenstemming zou zijn met de bestaande behoeften. Hierdoor braken plots een hele reeks stakingen uit. 

Op het hoogtepunt van de strijd vond een grote betoging plaats te Morlanwelz. Bij het einde van de betoging onderhoudt een grote jonge man zich langdurig met een groep syndicale delegees van Le Centre. Voor het eerst kwam Ernest Mandel in Morlanwelz. In de daaropvolgende jaren zou hij er nog vele malen terugkeren. Waarom Morlanwelz? Omdat daar, in het oude volkshuis, de meest dynamische syndicale delegees uit de streek regelmatig vergaderden. Onder hen waren er vier lid van de Vierde Internationale en nog vele anderen waren sympathisant. En vooral, voor de coördinatie van het werk van al deze mensen, was er onze betreurde kameraad Gonzalis Descamps, aan wie we de vorming van vele generaties militanten te danken hebben. 

Ernest en Gonzalis werkten gedurende bijna twintig jaar samen. De totstandkoming van het socialisme was de grote bekommernis van Ernest. Maar het socialisme zou geen geschenk uit de hemel zijn. Dat moet opgebouwd worden. Men bouwt echter niet zonder grondstoffen. Bewuste militanten moesten dus in het marxisme geschoold worden, ze moesten voorbereid worden om de leiding van een staat op zich te nemen. Ze moesten ertoe gebracht worden een maatschappij van een ander type te creëren dat naar het socialisme leidt. 

Hen in te wijden in het marxisme, er de denkmethoden van aanleren, hen ertoe brengen samenhangende projecten uit te werken, ziedaar wat Ernest voorstelde. 

In Le Centre gingen we daar op in, lokale vormingskernen van arbeiders kenden een intense activiteit in tal van volkshuizen (we waren toen in de periode van het entrisme binnen de BSP). Het is ongetwijfeld te Morlanwelz dat het opvoedkundig werk het best uitgevoerd werd. Vele onderwerpen werden aangesneden, ze ontlokten altijd vruchtbare discussies. Ernest kwam ons onder andere onderhouden over de inhoud van “Holdings en democratie”. Aan het einde van de vergadering was het volledige publiek overtuigd van de noodzaak om een programma van antikapitalistische structuurhervormingen op te leggen, zoals dat uit deze studie voortvloeide. 

Door zijn aanstekelijk enthousiasme en optimisme hield Ernest uitzonderlijk krachtige redevoeringen. Dat was niet de enige van zijn verdiensten.

(*) Gilbert Leclercq is bouwvakker, syndicaal militant en lid van de Vierde Internationale sinds 1947