In de jaren vijftig ontmoette ik drie mensen van uitzonderlijk formaat: mijn leermeester Jan Dhondt, een latere collega, Leo Apostel, en een radicale socialist, Ernest Mandel. Die personen, inmiddels overleden, hebben hun stempel gedrukt op mijn later denken en streven. Voor mij zijn Jan, Leo en Ernest de meest markante Vlaamse intellectuelen van de tweede heeft van onze eeuw. 

Met Ernest had ik vooral in de jaren vijftig en zestig veel kontakten, in allerlei vergaderzalen, cafés, bij hem thuis of in mijn woning. Het waren de woelige jaren van o.a. het Renardisme, de strubbelingen rond La Gauche en Links in de BSP. Ernest was ontegensprekelijk de spirituele leider van La Gauche en Links. Hij oefende een enorme invloed uit op degenen, die zich rond hem hadden geschaard: Ernest Glinne, Marcel Liebmann, Marcel Deneckere, Liévin De Pauw, Guy Desolre en vele anderen. 

Na de breuk met de BSP zijn mijn kontakten met Ernest wat verminderd, hoewel we elkaar toch jaarlijks meermaals ontmoetten op congressen, colloquia en in panelgesprekken. Hij bleef de onvermoeibare spreker met overtuigingskracht, oratorisch talent en grondige dossierkennis. In het debat kon bijna niemand hem aan. 

De diepere Mandel kun je maar ontmoeten in zijn werken, in zijn monumentale Traité d'économie marxiste, zijn Spätkapitalismus en ook in zijn werk over de Westerse detectiveroman. Zijn oeuvre bevat honderden fundamentele bladzijden van internationaal niveau. Het behoort tot de beste marxistische literatuur van deze eeuw. 

Wat heeft me in deze man, deze vriend, bijzonder getroffen? 

Hij was een origineel denker, zowel een geducht analyticus als een meesterlijk syntheticus. Wie met hem over iets doorboomde, verbaasde zich over de adequate documentatie die hij over alles en nog wat aanlegde. Zijn talenkennis was verbluffend, ik herinner me dat hij op een internationale conferentie in Algiers met Ben Bella, waar een tolk ontbrak, onmiddellijk en zonder moeite Duits in Frans, Frans in Engels en Engels in Duits of Frans omzette. 

Vooral op economisch en sociaal vlak was Ernest ongelooflijk competent. Hij bleef zijn leven lang een orthodox marxist, wars van alle postmodernistische oppervlakkigheden. Terwijl de Frankfurter Schule via psychologie en cultuurfilosofie de idealistische toer opging, hield hij vast aan een strakke materialistische analyse. Hij was een trouwe volgeling van Trotski en speelde jarenlang een hoofdrol in de Vierde Internationale. 

Mandel was een vurig en integer socialist. Een overtuigd democraat en een strijdend internationalist. Hij was een onwrikbaar tegenstander van het stalinisme, bestreed alle vormen van dictatuur en bureaucratie, geloofde in de toekomst van arbeidersraden. 

Ernest heeft velen, zeer velen, door zijn heldere en grondige inzichten getekend. Ik ken weinig mensen aan wie ik zoveel verschuldigd ben.

(*) Jaap Kruithof is filosoof en was professor aan de Universiteit van Gent