Het overlijden van onze kameraad Ernest Mandel ging in de nationale en internationale media niet onopgemerkt voorbij. Een vuistdikke stapel knipsels uit binnen- en buitenlandse publicaties schetst het leven van deze buitengewone revolutionaire militant. Opvallend is dat - enkele uitzonderingen buiten beschouwing gelaten - de aandacht groter is in de internationale media dan in de Belgische pers. Te groot, te vervelend, niet passend in het dominante denken? De artikels zeggen niet alleen wat over Ernest, maar ook over onze media zelf. Een beknopt en onvolledig overzicht.

Het Nederlandse NRC-Handelsblad titelt ‘Econoom bleef marxisme trouw’, het Braziliaanse Folha de Sao Paulo overloopt Ernests militant leven en werken en benadrukt dat hij 'het bestaan van een economische weg verdedigde tussen de planeconomie naar Sovjetmodel en het kapitalisme'. 

Het dagblad Zero Hora (Porto Alegre, Brazilie) omschrijft Ernest als 'een van de meest gerespecteerde marxist-trotskisten van deze eeuw'. Het Baskische dagblad Egin verleent het woord aan Joxe Iriarte `Bikila' (“Ik leerde Ernest Mandel kennen op een clandestiene vergadering in Catalonië) die besluit `met deze kleine getuigenis van eerbied en bewondering voor iemand die een voorbeeldig revolutionair en een intellectueel met grote theoretische vaardigheden was'. Ook bet Spaanse kwaliteitsdagblad El Pais wijdt een artikel aan onze kameraad. Jaime Pastor, professor politieke wetenschappen, schrijft: `Zijn standvastigheid, wars van elk sektarisme, en zijn bewonderenswaardig 'optimisme van de wil' stelden hem in staat over de politieke meningsverschillen heen grote sympatie en genegenheid te winnen'. 

Het Italiaanse Corriere delta Serra heeft ergens een klok horen luiden en titelt 'Mandel, de economist van Fidel, is overleden', verwijzend naar Ernests interventie in Cuba op vraag van Che Guevara. 'Een van de grootste economisten van de marxistische school', aldus de Corriere. Het Griekse dagblad Ta Nea wijdt een lovend artikel, waarin we onder meer over de perikelen naar aanleiding van het 'onverenigbaarheidscongres' van 1964 lezen: de markantste fazen van de geschiedenis van de Belgische arbeidersbeweging zijn voortaan niet ongekend meer in Europa en de rest van de wereld. 

In het Mexicaanse dagblad La Jornada lezen we dat 'Mandel zijn ideeën zonder sektarisme en met volle overgave verdedigde, steeds steunend op zijn vertrouwen in het volk'. La Jornada weet dat hij zijn leven wijdde aan een radicaal marxistische theorie, open en wars van elk dogmatisme, zowel verschillend van de sociaal-democratie als van het stalinisme'. De ondertitel: ‘Hij was een van de meest uitmuntende kritische denkers van de afgelopen 35 jaar'. 

Zeer veel aandacht in de Duitse media uiteraard. Een opmerkelijke titel in de Durener Nachrichten: 'Professor op de barricaden'. Die Welt spreekt over de 'Duits-Belgische' economieprofessor die `in de late jaren zestig, begin jaren zeventig een van de meest geciteerde namen was' en over ‘de sleutels beschikte om het burgerlijk systeem te begrepen en te revolutionariseren'. Die Zeit brengt in herinnering dat `in 1972 de Berlijnse senaat zijn benoeming als professor aan de Vrije Universiteit afkeurde, hoewel zijn economische deskundigheid niet in vraag werd gesteld'. Alle Duitse kranten zijn het eens over de invloed van Ernest Mandel op de Duitse generatie van ' 68. In Neues Deutschland schrijft Joachim Bischoff dat met Ernest 'een symboolfiguur van de '68-beweging' overleden is. De Duitse kranten ruimen eveneens veel plaats in om Der Spat-kapitalismus aan te halen als een grote bijdrage tot de marxistische analyse.

In The Guardian schrijft Tariq Ali een opmerkelijk en eigenwijs eerbetoon aan Ernest. Onder de titel 'Capitalisms Optimistic Critic' schetst hij Ernests leven en zijn ontmoetingen met hem. Na de publicatie van Ali's boek Redemption, een ietwat `stout' afscheid aan zijn periode als lid van de Vierde Internationale, bekoelden de relaties tussen beiden enige tijd. Het boek, een roman, werd door Ernest niet als dusdanig begrepen, voert Tariq Ali aan. Een generatiekloof, vraagt hij zich af. Toch straalt het artikel genegenheid en warmte uit... een passende manier om hulde te brengen aan een revolutionair leider en militant die klaarblijkelijk niemand onberoerd liet... 

Geen sant in eigen land...

Gewezen SP-voorzitter Frank Vandenbroucke drukt zich als volgt uit in Het Belang van Limburg: 'Ernest Mandel bekleedt een eigen plaats in de geschiedenis van het politieke en economische denken omdat hij in zijn geschriften een uitermate orthodox en zuiver marxisme op een creatieve wijze toepaste en hierdoor zowel de mogelijkheden als de limieten van deze denkrichting blootlegde'. Welke die limieten zijn preciseert de gewezen vice-premier niet. Vandenbroucke noemt het marxisme van Mandel zuiver 'omdat zijn weergave van de marxistische theorie niet gekleurd of verdraaid was door de noodzaak om een of ander politiek regime te verdedigen'. Als verdediger van dit regime kan Vandenbroucke het weten... 

Van Outrive maakt zich onsterfelijk belachelijk 

Een andere sociaal-democraat, de Leuvense hoogleraar Lode Van Outrive heeft zo zijn vragen bij die 'zuiverheid'. Aan het persagentschap Belga verklaart Van Outrive: 'Terwijl Mandel aan de ene kant een orthodox marxisme beleed, was hij ook een enorme beursspeculant die meer geld verdiende met beurstransacties dan met zijn professoraat'. De Morgen neemt dit klakkeloos over en - sterker nog - zoekt nog wat meer spektakel door Van Outrive rechtstreeks op te bellen. Een 'revolutionair-marxist die beursspeculant is', voila, eindelijk een scoop! In De Morgen voegt Van Outrive - blijkbaar opgezet door zoveel belangstelling - eraan toe: 'Ik heb dan ook steeds een zekere aarzeling gevoeld ten aanzien van zijn persoon'. 

De Morgen journalist Georges Timmerman trekt niet alleen zijn bron (sic) niet na, hij zet de leugen ook nog eens in de ondertitel: 'Ideoloog van de Vierde Internationale was ook 'beursspeculant". Goed dat er nog 'zekerheden' zijn. En waar worden deze beweringen hard gemaakt? Nergens natuurlijk. Onze kameraad François Vercammen reageert prompt: 'Het betreft een volledig uit de lucht gegrepen verklaring die er in de context van het actuele en politieke klimaat met de vele corruptie-affaires alleen maar toe neigt om de eer, de morele en revolutionaire integriteit van Mandel in twijfel te trekken'.

Hierop geeft De Morgen (zonder haar eigen gebrek aan kritische zin in vraag te stellen) toe dat Van Outrive ‘zijn bewering overigens niet echtkan hard maken’. Dat klopt, Van Outrive had ooit iets in het uiterst-rechts `satirisch' blad Pan gelezen, wauwelt hij...

Jammer dat Van Outrive over de financiële malversaties van zijn eigen partij minder tot krasse uitspraken geneigd is. En kom nu niet vertellen dat Pan hierover niks geschreven heeft! 

Franstalige media 

Het Brusselse dagblad Le Soir schrijft dat Ernest `in het buitenland meer gewaardeerd werd dan in België', maar brengt zelf wel een overzichtelijk en volledig artikel van de hand van Jean-Pierre Stroobants. Op blz. 2 wordt het nummer van 23 juli geopend met een interview met François Vercammen. Le Soir vraagt hem of Ernest in het Belgisch intellectuele leven de plaats verwierf die hij verdiende. François Vercammen: 'Neen. Hij was er zich van bewust maar leed er niet onder. Hij wist dat het politieke en intellectuele leven - net als de marxistische stroming - hier van een zeer zwak niveau is. (...) Soms zei hij dat in het buitenland beter gekend was dan de hele VUB'. 

Le Peuple en La Wallonie, allebei verbonden met de traditionele arbeidersbeweging, schetsen een correct beeld, maar vragen zich vooral of hoe het mogelijk is dat een Antwerpenaar zo'n grote rol in de Waalse arbeidersbeweging speelde. 'Omwille van zijn perfecte kennis van het Frans', meent Le Peuple gemakkelijkheidhalve. La Wallonie, dat ons land steeds meer bekijkt door de bril van het pseudo-federalisme à la Dehaene, houdt Mandel lekker op afstand en schrijft dat hij ooit lid was van een economische commissie van het Vlaams ABVV... dat in die tijd niet bestond! 

Klein land, kleine pers!