De dood van Ernest Mandel heeft mij dubbel bedroefd: er is het verlies van een heel dierbare en - ondanks zijn kolossale autoriteit - verterende kameraad en er is het heengaan van de bezielende revolutionair in een periode, waarin zijn vaak zo aanstekelijk optimisme, maar ook zijn ideeën, hun bredere weerklank, zijn verloren. Het triviale en onverkwikkelijke artikel dat De Morgen naar aanleiding van zijn dood publiceerde is daar een pijnlijke uiting van. Maar als ik het moet hebben over de betekenis van Ernest Mandel in mijn leven, dan komt nog altijd, denk ik, op de eerste plaats zijn tot op het einde onwrikbare geloof in de strijd, hoe uitzichtloos de situatie in de wereld ook mocht geworden zijn. Zo zal ik mij Ernest herinneren als persoon. 

Ernest Mandel is uit het leven van geen enkel “trotskistisch” militant weg te denken. Zijn Inleiding tot het marxisme kregen we allemaal met de politieke paplepel gevoerd. Toen ik in 1970, vanuit mijn feministisch engagement, mijn eerste stappen zette in wat toen nog SJW (later RAL en nog later SAP) was, was Ernest Mandel niet alleen de theoreticus die ontzag inboezemde, maar nog meer de revolutionair van de praktijk die in 1971, naar aanleiding van de herdenking van de Commune van Parijs, Frankrijk werd binnengesmokkeld om ons te kunnen toespreken. Hij zou een soort held met mythische allures hebben kunnen zijn. En er waren vele anekdotes over hem in omloop. Nooit was Ernest de politieke leider die ongenaakbaar was of veraf stond. Integendeel, hij was een van ons, iemand die zijn ideeën liet in vraag stellen, iemand die je beschouwde als een gelijkwaardige partner in het debat (dat hij hard voerde) en iemand die het heel ernstig nam met collectieve besluitvorming. 

Voor mij is Ernest Mandel ook de man die nooit te beroerd was om zijn medewerking te verlenen aan lokale (en vaak, maar ook weer niet altijd - want hij was een publiekstrekker - kleiner dan verwacht uitvallende) politieke evenementen. Met een engelengeduld liet hij zich urenlang, tussen de sessies van een congres door, interviewen voor Filet Americain, een film van Robbe De Hert. De motivatie voor die film sprak hem duidelijk aan: “Vergis u niet: als weeskinderen van Marx en Coca Cola, houden we van het Westen, Billy Wilder en Beaubourg, zijn droomfabrieken. Maar zolang deze dromen betaald worden met de onderdrukking van mensen, moet ge ons niet vragen waarom we die vervelende linkse films verkiezen boven westerns en andere liefdesdrama's, die we al jaren willen draaien”. Onder meer dankzij de duiding van Ernest Mandel bij de filmbeelden over jeugdrevolte en sociale strijd in de jaren zeventig is de film nog erg actueel en wordt hij nog regelmatig - zij het in alternatieve circuits - vertoond. Ernest, de international gevraagde man, was ook altijd bereid om stukken te schrijven voor Rood. In zijn ogen was het blad, hoe bescheiden ook, heel belangrijk als drager van een intellectueel en organisatorisch netwerk, vitaal voor de verspreiding en uitwisseling van ideeën, het voeren van debatten, het brengen en duiden van nieuws. 

Het feminisme was niet zijn sterkste kant. Het was een terrein dat Ernest, zoals zovele mannen, misschien toch maar liefst overliet aan vrouwen. Enerzijds vanuit de overtuiging dat de autonomie van de vrouwenbeweging - wat bij het begin van de tweede feministische golf in de linkse beweging een bijzonder hevig punt van debat was - onvoorwaardelijk moet gerespecteerd worden. Anderzijds misschien ook wel omdat het feminisme een voor mannen vreemd terrein is, soms bezaaid met onverwachte valkuilen. In het dagelijkse leven kon Ernest niet meteen een feminist genoemd worden, maar theoretisch was hij ervan overtuigd dat vrouwenbevrijding en socialisme samengaan, dat vrouwen zelf en onafhankelijk hun strijd moeten kunnen voeren en dat dit essentieel is voor een socialistische maatschappij, althans in onze en zijn visie: een democratisch en zelfbeherend socialisme kan niet anders dan ook feministisch zijn. Ongetwijfeld heeft deze visie op vrouwenstrijd een belangrijke stroming van het feminisme van de tweede golf in de Westerse wereld sterk beïnvloed, evenals trouwens de niet dogmatische marxistische analyse van vrouwenonderdrukking. 

Wat Ernest voor had, toen hij mij enkele maanden geleden tijdens een vergadering op een floddertje papier vroeg of Robbe De Hert nog bij onze stroming behoorde, weet ik niet. Ik weet wel dat Robbe al jaren rondloopt met de idee een gefilmd portret van Ernest te maken maar voor zoiets geen geld vond. En dat het nu te laat is.

(*) Ida Dequeeker is lid van de leiding van de SAP en actief in de vrouwenbeweging