Portaal

Biografie
Werken
Over het leven en het werk van Mandel...
Debatten, interviews, ...
Multimedia
Contact
Mailinglist

Nu voor 12 euro!

Dubbele DVD:

Links
Castellano
Deutsch
English
Français

ATV centraal doel in strijd tegen krisis en werkloosheid
Ernest Mandel over arbeidstijdverkorting
Ernest Mandel

Afdrukken

Solidariteit, nummer 7, augustus 1984, http://www.solidariteit.nl 

Gezellinnen, kameraden, de diskussie over de arbeidstijdverkorting vandaag in West-Europa - en een klein beetje ook, maar dat is een klein begin, in Noord-Amerika en in Japan - speelt zich af tegen de achtergrond van de langdurige ekonomische depressie die we nu al tien jaar kennen en die jaren en jaren zal doorgaan. En die lange ekonomische depressie betekent in de eerste plaats stijgende werkloosheid, strukturele werkloosheid, om het heel kort samen te vatten, het aantal werklozen is in de geïndustrialiseerde kapitalistische landen sinds het begin van deze depressie gestegen van tien tot vijfendertig miljoen en ze zal de veertig miljoen bereiken, dat is hetgeen de meeste experten geloven. Dat zijn de cijfers, ik herhaal het, alleen maar voor de geïndustrialiseerde kapitalistische landen; dat houdt geen rekening met de veel hogere cijfers uiteraard in de landen van de zogenaamde Derde Wereld. Die lange depressie brengt ook met zich mee vermindering van de koopkracht van de werkende bevolking, vermindering van sociale uitkeringen en ze staat in het teken, zoals iedere kapitalistische krisis, van een poging van het kapitaal, bewust, half bewust, het is geen samenzwering, het is een objektieve ontwikkeling om de massa van de winst en de winstvoet te verhogen. Ik zal over die nu niets meer zeggen... 

De krisis betekent zeer veel, heeft zeer vele gevolgen, vele verschijnselen, die haar begeleiden en de reaktie van de werkende klasse neemt ook zeer verschillende vormen aan. We hebben op die reaktie moeten wachten in West-Europa, we moeten nog op haar wachten in Noord-Amerika, vooral in de Verenigde Staten, minder in Canada en in Japan. Maar in de laatste maanden schijnt ze los te komen. Voor het eerst sinds het begin van de krisis zijn miljoenen westeuropese arbeiders in strijd geweest tegen de gevolgen van de krisis met als de vier hoogtepunten de strijd van de italiaanse arbeiders voor de verdediging van de glijdende loonschaal - dat is de verbinding van de lonen aan de index - waar meerdere miljoenen arbeiders aan hebben deelgenomen, de staking van de britse mijnwerkers tegen het sluiten van een bepaald aantal steenkoolmijnen, de beweging van de duitse metaalbewerkers en van de arbeiders van de drukkerijen voor de 35-urenweek en de beweging van belgische arbeiders en bedienden van de openbare diensten tegen de inleveringspolitiek van de regering. In totaal zijn dat, in de maanden februari, maart, april, mei van dit jaar meerdere miljoenen westeuropese arbeiders geweest, maar het valt op dat de doelstellingen van die strijd verschillend zijn in elk land en de stelling die ik dus wil verdedigen is dat de strijd voor de arbeidstijdverkorting de meest belangrijke van die objektieven vormt, dat hij het centraal objektief zal moeten vormen en dat de staking van de duitse metaalbewerkers van vandaag het uitgangspunt zou moeten en kunnen worden voor een uitbreiding van die strijd over tenminste heel Noord-Europa, heel Europa en morgen, naar we moeten verwachten, ook de andere geïndustrialiseerde landen van de kapitalistische wereld. Waarom is dat zo? Waarom zie ik de strijd voor de verkorting van de arbeidstijd als de meest belangrijke?

ATV als vrijstelling van arbeidsdwang

In de eerste plaats om een historische, en, als ge wilt, theoretische reden die al door Charelke, dat is te zeggen door Karl Marx, meer dan honderd jaar geleden werd onderstreept omdat alle vooruitgang voor de arbeidersklasse, alle vooruitgang voor de werkende klasse - en ik zal het nog breder uitdrukken: alle vooruitgang van beschaving en kultuur in de hele geschiedenis van de mensheid nauw verbonden is met de vermindering van arbeidsdwang voor de massa van de producenten. Al het euvel van de klassenmaatschappij, al wat wij - of degenen onder ons die dat zijn, als socialisten of humanisten - tegen de klassenmaatschappij naar voren brengen berust in laatste instantie op die aanklacht dat zij de maatschappij verdeelt in twee groepen van mensen: degenen die gedwongen zijn voor iedereen te werken, voor iedereen brood en verbruiksgoederen te produceren en een andere groep die van die dwang vrijgesteld is. En wanneer wij een maatschappij van gelijken willen dan willen we dat onder andere om een radikale vrijstelling van die dwang, ook voor de producenten te verkrijgen en om de voorrechten van beheer, beleid, bestuur, kultuur en al wat daarmee samenhangt en die in het verleden uitsluitend beperkt waren tot de heersende klasse en waarvan de werkende klasse na honderd, honderdvijftig jaar harde strijd een klein beetje aandeel aan gekregen heeft op radikale wijze uit te breiden tot alle mannen en vrouwen, tot alle leden van de maatschappij.

Werkloosheid is een ekonomische tijdbom

Maar naast de historische rechtvaardiging van de centraliteit van de strijd voor de arbeidstijdverkorting hebben we het in de eerste plaats te doen om praktische argumenten die verband houden met het gewicht van de werkloosheid en de manier waarop de krisis zich voor de massa van de werkende bevolking aan het uitdrukken is. De stelling die wij verdedigen: arbeidstijdverkorting staat centraal in de eisen van de werkende klasse tegen de gevolgen van de krisis, vloeit automatisch voort uit een oordeel, een waardeoordeel, maar men kan het staven met talloze argumenten: het ergste gevolg van de krisis is de werkloosheid. Het is het ergste gevolg op ekonomisch gebied, het is het ergste gevolg op maatschappelijk gebied, op moreel gebied en het is het ergste gevolg op politiek gebied. Ik moet dat even verduidelijken. De ekonomische gevolgen van de werkloosheid zijn al duidelijk: werkloosheid is een tijdbom, ekonomisch gezien, om op duurzame wijze, zelfs in fasen van ekonomische heropleving, de lonen te verminderen of te blokkeren en dus het aandeel van de werkende klasse aan de verdeling van het nationaal inkomen te beknotten. Het is het wapen van het kapitaal om de arbeidersklasse en de arbeidersbeweging te verzwakken en de krachtsverhoudingen, zoals men zich in liberale en in marxistische kringen uitdrukt, op de arbeidsmarkt, bij de verkoop van de waar arbeidskracht ten gunste van de kopers en ten nadele van de verkopers te veranderen. Gij kunt dat duidelijk zien, ik zal u niet met cijfers overvallen, maar ik heb ze wel hier in m'n tas als iemand ze wil vragen.. (hilariteit) Er is als tegenhanger van die aanval op de lonen een echte winstexplosie in de westerse wereld aan de gang. In alle westerse landen gaan de winsten van de grote ondernemingen met 15, 20, 30 soms 40 procent per jaar de hoogte in. Dat was het doel van heel de zaak. Dat wil zeggen, dat is geen samenzwering, maar dat is de funktie van de werkloosheid, dat is de funktie van de krisis vanuit het standpunt van de kapitaalbezitters.

Zuiver ekonomisch, technisch gezien heeft dat tot gevolg dat elke heropleving uiterst beperkt blijft want het volstaat niet de winsten te verhogen om een echte ekonomische sanering te krijgen in het kapitalisme. Om een echte ekonomische sanering te krijgen in het kapitalisme moet je twee processen tezelfdertijd hebben: de winst moet omhoog gaan en de markt moet uitbreiden. Als de winst omhoog gaat zonder uitbreiding van de markt dan is er geen sanering. Dan investeren de kapitalisten niet omdat ze niet geïnteresseerd zijn aan de produktie. Ze zijn, zoals de Vlamingen zeggen, geïnteresseerd aan de verkoop van de marchandise. Niet aan de produktie van de marchandise. Alleen de verkochte goederen laten het toe kapitaal te akkumuleren. En als de winst er dus is en geldkapitaal geakkumuleerd wordt zonder dat de markt zich uitbreidt dan is het gevolg - en dat is het wat we nu beleven - dat het bijkomstige kapitaal niet wordt geïnvesteerd. Het ligt op de bank, het dient tot spekulatie, het wordt gebruikt om andere ondernemingen op te kopen maar het wordt niet produktief geïnvesteerd.

Ge hebt vandaag een hele reeks van grote westerse ondernemingen die letterlijk op miljarden dollars aan geld zitten en dat niet investeren. En de beruchte voorspellingen van het gezelschap waarin ook Helmut Schmidt van Duitsland zit: de winsten van vandaag zijn de werkplaatsen van morgen, die zijn faliekant uitgevallen. De winsten van vandaag zijn er, helaas, omdat de arbeiders hebben ingeleverd maar de werkplaatsen zijn niet geschapen. Het geld is voor wat anders gebruikt en dat zal zo blijven duren zolang de markt zich niet uitbreidt. Dus, zuiver ekonomisch gezien, is de werkloosheid uit den boze, heeft zij funeste gevolgen praktisch voor iedereen en al was het maar alleen om die reden moet zij dus ons doelwit nummer één zijn, moet elke reaktie vanwege de vakbeweging, vanwege de arbeidersbeweging tegen de krisis in de eerste plaats tot doel hebben een radikale vermindering van de werkloosheid en een uitbreiding van de tewerkstelling.

Werkloosheid verscheurt de solidariteit 

Tweede punt: sociaal is de werkloosheid even funest, zo niet funester dan ekonomisch, want ze heeft tot gevolg het ondermijnen van de klassesolidariteit. Ze heeft tot gevolg grotere verscheurdheid binnen de werkende klasse. De eerste slachtoffers van de werkloosheid zijn niet de best georganiseerde volwassen, mannelijke arbeiders met twee kinderen. De eerste slachtoffers zijn de jongeren, de gastarbeiders, de vrouwen, de ongeschoolden enzovoorts: de zwakkere groepen van de werkende klasse. Het gevolg is dat de samenhang, de saamhorigheid van alle groepen van de klasse ondermijnd geraken. En dat er reakties komen van: het treft de gebuur maar het treft niet ons, of het zal ons misschien niet treffen. En we moeten eerlijk vaststellen, al is het zonder groot plezier, dat zolang de slachtoffers van de werkloosheid bijna uitsluitend tot de zwakkere groepen behoorden, de reaktie inderdaad zwak is geweest. Er is weinig aktie geweest om de vrouwenwerkloosheid tegen te werken; er is weinig aktie geweest om de jongerenwerkloosheid tegen te werken. Bijna 50 procent van de werklozen in Europa zijn jongeren. Er is weinig aktie geweest om de werkloosheid en het naar huis sturen van gastarbeiders tegen te gaan. Pas toen de zware vestingen van de georganiseerde arbeidersklasse in West-Europa zelf zijn aangevallen - in de jongste twee, drie jaar is dat begonnen - pas vanaf dat ogenblik is de reaktie sterker geweest en kan zij een begin maken met het remmen van die verdeeldheid. Maar we mogen ons geen illusies maken: indien de werkloosheid struktureel, massaal en langdurig blijft dan zullen de krachten van verscheurdheid, de middelpuntvliedende krachten binnen de vakbeweging groeien. En de politieke, nefaste (= rampzalige) gevolgen van de werkloosheid beginnen duidelijk te worden. Ik hoorde juist van de voorzitter dat zelfs in een arbeiderswijk van Amsterdam de halffascistische (als we dat zo mogen noemen) Centrumpartij 6 procent van de stemmen heeft, wel, in Frankrijk rekent men met hetzelfde percentage voor de partij van Le Pen. Dat is de eerste keer sinds de Tweede Wereldoorlog en iedereen - vooral degenen die tot de oudere generaties behoren - kennen het oorzakelijk verband. Als ge ekonomische ontreddering kent en demoralisatie tengevolge van massale werkloosheid dan krijgt extreem rechts een kans en is er een basis terug voor de ontplooiing van autoritaire en gevaarlijke, niet noodzakelijkerwijze fascistische, maar autoritaire, onmenselijke stromingen in het politiek en maatschappelijk leven.

Werkloosheid is onmenselijk

En tenslotte de morele gevolgen van de werkloosheid. Ik wil daar toch een beetje bij blijven staan omdat het nodig is voor syndikalisten en socialisten om een zeer sterk tegenoffensief te beginnen tegen het ideologisch offensief dat de burgerij vandaag overal in de westerse wereld aan het doorvoeren is en dat ook binnen de rijen van de werkende klasse uitwerkingen heeft gehad. Er is niets wat onzinniger, onmenselijker is dan te zeggen: de werklozen zijn tevreden met de werkloosheid, ze willen niet werken, zij zijn zelf schuld aan de werkloosheid. Dat is waanzin, want er is een precieze statistiek te maken van het aandeel in de werkloosheid in de westerse wereld dat rechtstreeks te wijten is aan het afdanken van personeel. Een overweldigende meerderheid; en niemand kan beweren dat de werklozen zichzelf hebben afgedankt. Wij zijn helaas niet de bazen in de bedrijven, we hebben niet de macht af te danken. Men moet ook beginnen met een zeer onrechtstreekse redenering en zeggen: de lonen waren te hoog en omdat de lonen te hoog waren, waren de kapitalisten genoodzaakt om... enzovoorts, enzovoorts, wat allemaal larie is en apekool. Die demagogie moet ge niet alleen met ekonomische, niet alleen met materiële of materialistische argumenten te lijf gaan. Die demagogie moet ge in de eerste plaats met humanitaire en morele argumenten te lijf gaan omdat het een totaal gebrek aan mensenkennis vereist om te geloven dat de doorsnee werkloze of de doorsnee arbeider en arbeidster gelukkig is met niks te doen. Het is totaal tegen elke elementaire kennis van de psychologie in. 

De overweldigende meerderheid van de mensen wil zich niet onnut en nutteloos voelen in de maatschappij. Zij voelen zich vernederd en verminderd wanneer zij onnuttig en nutteloos zijn. Zij willen werken, ze zijn soms zelfs bereid voor niks te werken, zozeer willen zij werken. (applaus) 

Men kan dat bestrijden, zeggen dat dat niet goed is, maar het is een absoluut, elementair, psychologisch feit. En het heeft niets te doen met het fundamenteel zelfrespekt van de mens dat door die ontwikkeling totaal wordt ondermijnd. Om niet te spreken van de langdurige demoralisatie die het gevolg is van langdurige werkloosheid voor jongeren - dat is de meest tragische kategorie van werklozen - die van de school naar het stempellokaal gaan en die nooit in hun leven hebben gewerkt. En die dreigen, als de huidige ontwikkeling doorgaat, nooit te werken. En ge moet naar de amerikaanse getto's kijken van New York, Chicago, Los Angeles, de getto's voor zwarte jongeren, de getto's van de spaanssprekenden om te zien wat daar gebeurt, om te zien wat het druggebruik en andere uitdrukkingen van demoralisatie de hoogte ingaan wanneer ge jonge mensen ertoe veroordeelt zich totaal nutteloos te zien in de bestaande maatschappij.

Behoud van loon schept arbeidsplaatsen

Om al die redenen zeggen we: de strijd tegen de werkloosheid is de meest noodzakelijke strijd, strijd nummer één wat de gevolgen van de krisis betreft. Daarop moeten wij ons koncentreren en de enige manier waarop ge onmiddellijk of op zeer korte termijn de werkloosheid radikaal kunt doen achteruitgaan is radikale vermindering van de werkduur zonder vermindering van het loon. Want, ik zeg het nogmaals, wanneer dit laatste er niet bijkomt zal de vermindering van de werkduur geen bijkomstige werkplaatsen scheppen en dus geen werkelijke strijd tegen de werkloosheid mogelijk maken. Wat ge wint door de vermindering ban de werkduur verliest ge door de vermindering van de afzet en het resultaat is tamelijk duidelijk.

Wat is de hoofdargumentatie van de burgerij tegen de vermindering van de werkduur, een argumentatie die helaas ook in een gedeelte van de vakbeweging, in een gedeelte van de georganiseerde arbeidersbeweging... een zekere echo gevonden heeft. Dat argument is het argument van de bedrijfsrentabiliteit. Laat ons zeggen, het argument van de konkurrentie. Men zegt ons: wanneer de arbeidsduur radikaal wordt verminderd in één bedrijf, in één bedrijfstak, dan zal in een open ekonomie - open ekonomie dat is een onduidelijk woord om te zeggen: in de internationale kapitalistische konkurrentie... - (gelach) dan zal in een open ekonomie de konkurrent de nieuwe arbeidsplaatsen krijgen want hij produceert goedkoper, dus hij zal meer kunnen verkopen, hij zal dus meer kunnen produceren, hij zal meer kunnen aanwerven. En dat wordt gesymboliseerd door de slogans en de plakkaten van de patroons in de duitse metaalnijverheid die zeggen: 35 uren werken schept nieuwe werkgelegenheid ... in Japan. Wat is daarvan waar? Niks. (hilariteit) Want wat daarachter staat is een kinderachtige visie van: wij zijn alleen de slimmen. Wij hebben het begrepen. Wij willen meer exporteren en om te exporteren moeten we de binnenlandse markt inkrimpen en moeten we minder kosten hebben. Bij ons; de anderen zijn dom, die begrijpen dat niet. 

Helaas is dat niet de werkelijke wereld (gelach) in de werkelijke wereld zijn ze allemaal even slim en ze willen allemaal meer exporteren en ze willen allemaal de binnenlandse markt inkrimpen. Hoe kunt ge in één land meer exporteren wanneer in alle andere landen de binnenlandse markt wordt ingekrompen. Dat kunt ge niet. Want de export van het ene land is de binnenlandse markt van het andere. Dus als iedereen diezelfde politiek toepast dan zal het resultaat - dat kunt ge aflezen in de statistieken - een stagnerende wereldhandel zijn en dan hebt ge een stagnerende wereldekonomie.

ATV kan zich niet beperken tot één land

Ik wil hier hulde brengen aan de enige regering in de wereld van vandaag die een sociaal-demokratische politiek van expansie van de binnenlandpe markt doorvoert: de regering van president Reagan van de Verenigde Staten van Amerika. Dat zijn de enige éxpansionisten, de enige neo-keynesiaanse sociaal-demokraten. En die doen het op de klassieke wijze door een reusachtig deficit van hun staatsbudget, 200 miljard dollar per jaar, een reusachtig tekort. En wat is het gevolg daarvan? Het is de enige markt die zich uitbreidt. En het gevolg daarvan is: alle andere westerse landen verhogen hun export naar de Verenigde Staten. En die export heeft de opleving van de westerse ekonomie een klein beetje teweeg gebracht... ik zeg een klein beetje, want wanneer dat maar beperkt is tot één enkel land dan zal dat vlug op het einde lopen en die Amerikaanse expansie - ik geef haar nog negen maanden, twaalf maanden en daarna is het gedaan. Dat is niet alleen mijn opinie als boosaardige agitator, maar de opinie van de meeste westerse experts. Dus dat argument is ekonomisch, als ge de gehele wereldekonomie bekijkt, niet serieus. Iedereen weet - ik zal u een tweede geheim vertellen na dat geheim van de sociaal-demokraat Reagan - van zodra onze kameraden van de duitse metaal de 35-urenweek hebben doorgedrukt, gaat er een geweldige drukking komen, niet alleen vanwege de europese vakbeweging en arbeidersklasse, maar vanwege het duits patronaat om de 35-urenweek naar de rest van Europa uit te breiden. (applaus) 

We kunnen maar alleen zeggen: bedankt voor de hulp; we verwachtten het niet van u en gij zult het niet verkrijgen maar ge geeft ons een beetje hulp uit eigenbelang en dat is wat er in het algemeen in de geschiedenis is gebeurd. Ge kunt dat twee of drie keer bekijken in de negentiende en twintigste eeuw: de tienurendag, de achturendag, de veertigurenweek, er is geen enkel voorbeeld waar zulk een vermindering van de werkduur tot een of twee landen is beperkt gebleven. Dat breidt zich uit over alle geïndustrialiseerde kapitalistische landen. Uiteraard dat de ekonomische logika die daar achter steekt duidelijk is. Maar ik wil toch een bijkomstige redenering daaraan toevoegen om nogmaals te zien wat dat historisch betekent, ik zou zeggen uit het standpunt bijna van wat we zouden kunnen noemen, van de politieke filosofie, van de sociale filosofie. Wat zeggen de patroons tegen ons, wanneer ze willen verhinderen dat we die 35-urenweek krijgen? Welke argumentatie, welke filosofie steekt achter hun redenering? De filosofie van de konkurrentie, van de veralgemeende konkurrentie, dat is te zeggen van de veralgemeende verdeeldheid en verbrokkeling. Ze zeggen: belgische arbeiders, of nederlandse arbeiders, of franse arbeiders, weest solidair, niet met uw werkmakkers van het buitenland, en niet onderling, maar weest solidair met uw patroon, uw onderneming en zet u achter uw onderneming. En dat geeft een dynamiek van totale verbrokkeling. 

Ik kom uit een land dat, helaas, meer dan Nederland of meer dan gelijk welk land van Europa de funeste gevolgen daarvan voor de arbeidersbeweging verduidelijkt heeft. Eerst zegt men: de belgische arbeiders moeten solidair zijn met het belgische bedrijfsleven; dan zegt men: de vlaamse arbeiders moeten solidair zijn met het vlaamse bedrijfsleven en de waalse met het waalse. Dan is men al verdeeld in twee. Dan zegt men: die van Luik moeten solidair zijn met die van Luik en die van Charleroi met die van Charleroi; dat is al verdeeld in vier. Dan zegt men: binnen Luik hebt ge de oude en de moderne sektoren; dat is al verdeeld in acht en tenslotte hebt ge een totale verbrokkeling van de arbeiderssolidariteit, een totaal uiteenvallen van de mogelijkheid gemeenschappelijk en kollektief de nadelen van de krisis te bestrijden. Wat wij daar tegen zeggen: wij aanvaarden die logika niet, die van de kapitalistische konkurrentie. Wij zeggen: dat is de kapitalistische logika. Dat is de onmenselijke logika, de immorele logika. Dat is de logika van: de mens is een wolf voor de mens - eet mekaar op! Dat is trouwens een belediging van de wolven, maar ik laat dat terzijde. (gelach)

Ook wetgevende aktie

Wij zeggen: nee, wij willen mekaar niet opeten. Als we mekaar opeten dan gaan we mekaar doodmaken in de huidige wereld, dan gaan we het mensenras afschaffen, want met de wapens die we vandaag de dag hebben is die geest van strijd van allen tegen allen, van radikale konkurrentie van allen tegen allen een werkelijke logika van zelfvernietiging van het mensenras. Wij plaatsen daar tegen de idee van de solidariteit, solidariteit onder de arbeiders, mannelijke en vrouwelijke, nationaal en gastarbeiders, jongeren en volwassenen, van alle landen van Europa, van alle landen van de wereld. Zonder het breken van die solidariteit. Daarom zeggen wij: niet de rentabiliteit van elk bedrijf afzonderlijk, niet de rentabiliteit van elke bedrijfstak afzonderlijk, niet de rentabiliteit van elke nationale ekonomie afzonderlijk maar het welzijn van de werkende mensheid in haar geheel is het kriterium waarop we een bepaalde maatregel moeten beoordelen en daar is de arbeidstijdverkorting in het algemeen nu van de werkende klasse op wereldschaal. Op voorwaarde dat hij voor iedereen wordt ingevoerd. En daar wil ik dan mee eindigen: op voorwaarde dat hij dus niet alleen het voorwerp wordt van een arbeidersstrijd rechtstreeks - betogingen, stakingen, agitatie - maar dat hij ook wordt ondersteund zoals in het verleden door wetgevende aktie. Dat men wetten invoert voor de 35-urenweek voor iedereen. Niet alleen voor die vakbonden die het kunnen verkrijgen omdat ze de sterksten zijn, onmiddellijk, maar voor iedereen. 

We hebben gezien dat de eerste minister van Frankrijk, Pierre Mauroy, tijdens de europese verkiezingen de formule heeft gebruikt: we zullen een Europa van de 35 uren hebben of geen Europa. Prachtig! Maar waar wacht hij op om die 35 uur in te voeren? Hij heeft een tweederde meerderheid in het parlement! Wat belet hem om onmiddellijk een wetsvoorstel in te dienen voor de invoering van de 35-urenweek? Ik heb een paar weken geleden hetzelfde verhaal gedaan in tegenwoordigheid van enkele volksvertegenwoordigers van de engelse Labour Party en ik heb van hen tenminste de belofte gekregen - we zullen zien of ze hem zullen inleveren - ook in Engeland een wetsvoorstel in te dienen voor de 35-urenweek. Stakingen, goed, 1 Mei goed, maar ook wetgevende aktie, want wetgevende aktie heeft het voordeel dat ze voor iedereen geldt. Niet alleen voor de sterken, ook voor de zwakken. Dat ze dus de solidariteit veralgemeent. En we moeten die dat kunnen doen, die in de parlementen zitten hard aan de tand voelen en zeggen: waar wacht ge op om die strijd voor de verkorting van de werkduur ook wettelijk door te voeren om op die manier de eerste voordelen van de offensieve antwoorden van de werkende klasse en de arbeidersbeweging in West-Europa uit te breiden voor alle slachtoffers en niet alleen voor degenen die de sterkste vakbonden, de grootste stakingskassen en de grootste strijdvaardigheid hebben. Er zou nog veel te zeggen zijn over het verband van de vermindering van de werkduur met de technische vooruitgang, maar ik laat dat voor de diskussie. (langdurig applaus)

 

Contact webmaster

Avec le soutien de la Formation Leon Lesoil, 20, rue Plantin, 1070 Bruxelles, Belgique